Sissende kakkerlak

Beschrijving van de sissende kakkerlak

Leefgebied van de sissende kakkerlak

De sissende kakkerlak komt alleen voor op Madagaskar.

Habitat

Ze leven voornamelijk in de tropische laaglandregenwouden aan de oostkust van Madagaskar. Daar leven ze in het droge strooisel op de bosbodem.

Uiterlijk

De sissende kakkerlak is een van de grootste soorten kakkerlakken ter wereld. Volwassen exemplaren zijn 5,1 tot 10,2 cm lang, waarbij mannetjes groter worden dan vrouwtjes.

Zoals de meeste insecten heeft de sissende kakkerlak een kop, thorax, achterlijf en 6 poten. In tegenstelling tot veel andere kakkerlakkensoorten hebben ze geen vleugels. Hun exoskelet is donker, van mahonie-bruin tot zwart, en erg dik, hard en wasachtig. Ze hebben kussens en haken aan hun voeten waarmee ze op gladde oppervlakken kunnen klimmen.

Mannetjes hebben een paar grote bulten of knobbeltjes achter hun kop. Bij vrouwtjes zijn deze veel kleiner. Deze hoorns staan bekend als pronotale bulten.

Wetenswaardigheden

• Sissende kakkerlakken ondergaan een onvolledige of gedeeltelijke metamorfose. Ze komen als nimfen uit de eitjes en lijken qua structuur vrij veel op een volwassen exemplaar, maar ze hebben geen voortplantingsorganen.
• De nimfen vervellen hun exoskelet zes keer tot ze volwassen zijn, een proces dat meestal 6 tot 7 maanden duurt.
• De kakkerlakken zijn nachtdieren en vermijden licht.
• Het sissende geluid kan wel 90 decibel bedragen

Voedsel

Sissende kakkerlakken zijn detrivoren. Het voedsel bestaat voornamelijk uit rottend plantaardig materiaal, inclusief gevallen fruit, omdat dit gemakkelijk verkrijgbaar is. Ze eten ook kleinere insecten en kadavers van dieren.

Gedrag

Mannetjes hebben territoria die worden verdedigd tegen andere volwassen mannetjes. Agressief sissen en lichaamstaal wordt gebruikt om indringers te waarschuwen. Het mannetje dat groter is en vaker sist, wint.

De dominante mannetjes gaan op hun “tenen” staan, wat stelten wordt genoemd. Stelten is een manier voor mannetjes om te ‘pronken’.

De mannetjes gebruiken hun pronotale bulten bij het vechten met andere mannetjes om territoria te verdedigen. Tijdens het vechten lijken de mannetjes elkaar niet te verwonden.

Vrouwtjes en nimfen zijn socialer en vechten niet met elkaar of met mannetjes.

De territoria zijn vrij klein. Een mannetje kan maanden op een rots zitten en het verdedigen tegen andere mannetjes, en gaat alleen af en toe weg om voedsel en water te halen. Vrouwtjes hebben niet zo’n territorium.

Communicatie

Sissende kakkerlakken hebben een uniek vermogen om een “sissend” geluid te maken. Dat doen ze met het ademhalings-spiraculum op de buik.

Dit sissende geluid wordt gebruikt om te communiceren met zowel de eigen soort als met andere soorten. Er zijn sissende geluiden met verschillende sociale doeleinden en amplitudepatronen geïdentificeerd: een mannelijke gevechtssis, twee soorten hof- en paringssissen, en een alarmgesis (een luid slangachtig gesis dat roofdieren doet schrikken).

Voortplanting

Voor de paring maken de mannetjes akoestische geluiden of sissen ze als interacties met de vrouwtjes. Mannetjes maken meestal twee soorten geluiden, een roepend geluid en een baltsgeluid. Het roepen wordt gebruikt om vrouwtjes op een grote afstand te lokken, terwijl het baltsgeluid meer wordt gebruikt tijdens interactie op korte afstand.

Volwassen mannetjes verdedigen hun paringsterritorium tegen andere mannetjes en proberen om alleen zelf te paren met alle vrouwtjes in hun territorium. Mannetjes interageren door te sissen, en met aanvallen bestaande uit duwen en trekken.

Het paren van kakkerlakken kan het hele jaar door plaatsvinden, maar alleen als het warm is.

Een mannetje wordt aangetrokken en gestimuleerd door de geur van het vrouwtje. De mannetjes hebben hiervoor gespecialiseerde zintuigen op hun antennes. De hoeveelheid uitgescheiden feromonen is hoger bij maagdelijke vrouwtjes. Dit neemt af naarmate ze ouder worden. Wanneer het mannetje door de geur tot het vrouwtje wordt aangetrokken, begint hij te sissen en haar voelsprieten aan te raken. Het paar neem dan, voor doorgaans 30 minuten, een positie aan met de achterlijven tegen elkaar.

De eieren worden in het lichaam van het vrouwtje, in de oötheek, uitgebroed. Het lijkt dus alsof het vrouwtje net als een zoogdier levende jongen baart, maar eigenlijk legt ze dus gewoon eitjes. Meestal komen er 15 tot 40 nimfen in één worp tevoorschijn.

Sissende kakkerlakken kunnen 5 jaar worden.

Predatie

Sissende kakkerlakken hebben waarschijnlijk veel soorten predatoren, maar er is weinig over gedocumenteerd. Predatoren zijn waarschijnlijk spinachtigen, mieren, tenreks en sommige op de grond etende vogels. De verdediging bestaat uit een alarmgesis – het produceren van een luid slangachtig geluid dat potentiële roofdieren kan laten schrikken.

Bedreiging

Omdat sissende kakkerlakken alleen op Madagaskar leven, zijn er weinig instandhoudingsinspanningen gedaan. Dit komt door politieke onrust. In 1960 kreeg het land zijn onafhankelijkheid van Frankrijk als de Malagassische Republiek. Begin jaren zeventig namen militairen de macht over. Sindsdien is het land van dictatuur naar dictatuur gegaan. Het is moeilijk voor veldbiologen om het gebied te onderzoeken vanwege het schaarse netwerk van begaanbare wegen.

In de afgelopen jaren hebben bevrijding en internationale hulp het voor biologen gemakkelijker gemaakt om Madagaskar te bestuderen met de nadruk op de sissende kakkerlak.

De sissende kakkerlakken van Madagaskar kruipen bij elkaar in het bos. Deze delen van natuurlijk bos sterven door degradatie en fragmentatie en hierdoor is Madagaskar een topprioriteit geworden voor natuurbeschermings-biologen. Honderden miljoenen dollars zijn de afgelopen drie decennia bijgedragen aan de beschermingsinspanningen in Madagaskar

Bronnen:

• Animal Diversity Web: Jessee, A. 2009. “Gromphadorhina portentosa” (On-line), Animal Diversity Web. Accessed September 22, 2021 at https://animaldiversity.org/accounts/Gromphadorhina_portentosa/
• Wikipedia: Sissende kakkerlak. (2020, juni 18). Wikipedia, de vrije encyclopedie. Opgehaald 10:56, juni 18, 2020 van https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sissende_kakkerlak&oldid=56571276.

Gromphadorhina portentosa

Naam	Sissende kakkerlak
Klasse	Insecta (Insecten)
Orde	Blattodea (Kakkerlakken)
Familie	Blaberidae
Geslacht	Gromphadorhina
Soort	Gromphadorhina portentosa
Grootte	5,1 – 10,2 cm
Gewicht
Paartijd	Het hele jaar door
Paringsinterval
Draagtijd	2 maanden
Nest
Geboorte	Het hele jaar door
Geboortegewicht
Aantal eitjes	15 – 40
Uitkomen eieren
Geslachtsrijp man	7 maanden
Geslachtsrijp vrouw	7 maanden
Levensduur	2 – 5 jaar
Voeding in de natuur	rottend plantaardig materiaal, fruit, kadavers van dieren
Leefgebied	Tropische laaglandregenwouden aan de oostkust van Madagaskar
Groep/solitair
Fokprogramma	–
CITES	–
IUCN	–