Maanvis

Beschrijving van de maanvis

Leefgebied

De maanvis komt voor in de gematigde en tropische streken van de Middellandse Zee, de Atlantische Oceaan, de Indische Oceaan en de Stille Oceaan. Ze worden vaak waargenomen voor de kust van Zuid-Californië, Indonesië, de Britse eilanden, het Noordereiland en het Zuidereiland in Nieuw-Zeeland, de zuidelijke kusten van Afrika, in de Middellandse Zee en soms in de Noordzee.

De meeste waarnemingen op de Britse eilanden en de Noordzee vinden plaats tijdens de zomermaanden, met name juni en juli, wanneer de temperatuur van het water tussen 13 en 17 °C is. Men denkt dat oceaanvissen tijdens de lente- en zomermaanden naar hogere breedtegraden trekken om de migrerende zoöplankton te achtervolgen.

Habitat

Volwassen maanvissen komen voor in gematigde en tropische oceanen over de hele wereld. Ze geven de voorkeur aan open oceanen, maar wagen zich af en toe in kelpwouden en diepe koraalriffen om zich van parasieten te ontdoen met behulp van vissen zoals lipvissen en keizersvissen.

Uiterlijk

Maanvissen hebben een groot, gedrongen lichaam wat zijdelings afgeplat is, waardoor het een ovale vorm heeft. De borstvinnen zijn klein en waaiervormig, terwijl de rugvin en de anaalvin langer zijn, waardoor de vis vaak even hoog als lang is.

Met een lengte tot 3,1 m, een hoogte van 4,26 m en een gewicht tot 2235 kg, is het de grootste soort van de superklasse van de beenvisachtigen. De gemiddelde lengte bedraagt echter 1,8 m en het gemiddelde gewicht 1000 kg.

Hoewel de maanvis afstamt van benige voorouders, bevat het skelet grotendeels kraakbeenachtig weefsel, dat lichter is dan bot, waardoor het kan groeien tot afmetingen die niet mogelijk zijn voor andere beenvisachtigen.

Ze hebben geen schubben maar een dikke, rubberachtige huid met onregelmatige plekken met knobbeltjes. Met name volwassen maanvissen hebben geen staartvin of staartwortel. Ze hebben in plaats daarvan een knobbelige pseudostaart (clavus), een afgeronde staart – waardoor de duidelijke afgeknotte vorm van het lichaam ontstaat – die meer als roer wordt gebruikt dan voor de voortstuwing. De clavus loopt van de achterrand van de rugvin tot aan de achterrand van de anaalvin.

De rug- en anaalvinnen van maanvissen zijn lang. De rugvin bestaat uit 15 tot 18 zachte stralen en de anaalvin bestaat uit 14 tot 17 zachte stralen.

Ze hebben een kleine mond met aan elkaar gegroeide tanden waardoor een snavelachtige structuur is ontstaan en ze hun mond niet volledig kunnen sluiten.

Maanvissen variëren in kleur, hoewel de kop, de rug, de toppen van de aars- en rugvinnen en de clavus over het algemeen een mengsel zijn van donker grijsbruin en donker zilvergrijs. Ze hebben een witte buik en ze hebben soms witte vlekken op de vinnen en de rug.

Volwassen oceaanvissen hebben geen zijlijn en er is slechts één kieuwopening zichtbaar aan elke kant, welke zich nabij de basis van de borstvinnen bevinden.

Huid

De huid, die grote hoeveelheden netvormig collageen bevat, kan aan de buikzijde tot 7,3 cm dik zijn en is bedekt met stekeltjes en een laag slijm in plaats van schubben. De huid op de clavus is gladder dan de rest van het lichaam, waar het net zo ruw kan zijn als schuurpapier.

Er kunnen meer dan 40 soorten parasieten op de huid en inwendig aanwezig zijn. Een van de meest voorkomende parasieten van de maanvis is de platworm (Accacoelium contortum). In gematigde streken herbergen drijvende kelpvelden lipvissen en andere vissen die parasieten van de huid van maanvissen verwijderen. In de tropen zorgen rifvissen hier voor.
Door op de zij aan de oppervlakte te zonnebaden, stelt de maanvis ook zeevogels in staat om parasieten, die op zijn huid zitten, op te eten.

Voortbeweging

Maanvissen zwemmen vaak dicht bij het oppervlak en hun uitstekende rugvinnen worden soms aangezien voor die van haaien. De twee kunnen echter worden onderscheiden door de beweging van de vin. Ze gebruiken hun rug- en anaalvinnen als hun belangrijkste voortbewegingsmiddel. Ze flapperen met deze vinnen in een synchrone beweging, waardoor ze ook op hun zij kunnen zwemmen.

Wetenswaardigheden

• De maanvis stuwt zich hoofdzakelijk voort met zijn lange, dunne rug- en anaalvin, die hij simultaan heen en weer beweegt.
• De maanvis heeft geen zwemblaas.
• De wervelkolom bevat minder wervels en is in verhouding tot het lichaam korter dan die van andere vissen.
• Jonge maanvissen scholen samen voor bescherming, maar dit gedrag verdwijnt als ze groter worden.

Voedsel

Maanvissen eten voornamelijk kwallen en gelatineus zoöplankton, zoals ribkwallen, salpene en medusae. Ze eten ook ongewervelde dieren met een zacht lichaam, schaaldieren, weekdieren, zeewier, palinglarven en zelfs bot.

Men vermoedt dat maanvissen migreren naar hogere breedtegraden als reactie op de migratie van zoöplankton tijdens de lente- en zomermaanden. Ze kunnen overdag ook verticaal migreren om te jagen op kwallen en zoöplankton die onder de thermocline leven.

Gedrag

Maanvissen leven over het algemeen solitair, hoewel ze in groepen worden aangetroffen wanneer ze door andere vissen van parasieten worden ontdaan.

Ze zwemmen af en toe in de buurt van het oppervlak, waarbij hun bovenste vin zichtbaar is, en ze kunnen zelfs uit het water springen in een schijnbare poging om parasieten te verwijderen. Er is waargenomen dat maanvissen gedurende de dag herhaaldelijk onder de thermocline duiken, mogelijk om te foerageren naar zoöplankton dat verticaal migreert. Ze kunnen ook onder de thermocline duiken om roofdieren te vermijden. Er zijn ook maanvissen waargenomen die aan het oppervlak van het water aan hun kant zonnebaden, drijvend met de oceaanstroom. Dit kan een poging zijn om het lichaam weer op te warmen na een duik in kouder water.

Predatie

De enorme omvang en dikke huid van een volwassen vissen schrikt veel kleinere roofdieren af, maar jongere maanvissen zijn kwetsbaar voor predatie door blauwvintonijnen en goudmakrelen. Volwassen maanvissen worden gegeten door orka’s, haaien en zeeleeuwen.

Voortplanting

Er wordt verondersteld dat er paaigebieden zijn in de Noord-Atlantische Oceaan, de Zuid-Atlantische Oceaan, de Noordelijke Stille Oceaan, de Stille Zuidzee en de Indische Oceaan. 

Maanvissen zijn heel erg vruchtbaar. Een vrouwtje kan tijdens het paaien tot 300 miljoen eitjes produceren, het hoogste aantal van alle vissoorten. De eitjes komen in het water terecht en worden extern bevrucht door sperma. De eitjes hebben een diameter van één millimeter.

Maanvissen hebben twee larvale stadia. De larven zijn als ze uitkomen 3 mm lang en hebben nog een normale staartvin. De larven van het eerste stadium zijn rond met stekels aan de randen van het lichaam die ze moeten beschermen tegen roofdieren. Tijdens het tweede larvale stadium wordt de staart volledig opgenomen en verdwijnen de stekels maar blijven deze als benige resten in de huid aanwezig. De larven zijn over het algemeen ongeveer 2,5 mm lang en wegen minder dan één gram. Juveniele maanvissen groeien in een aanzienlijk tempo, gemiddeld 20 tot 420 gram en soms wel 820 gram per dag.

Maanvissen kunnen tot tien jaar in gevangenschap leven, maar hun levensduur in een natuurlijke habitat is nog niet bekend. Hun groeisnelheid blijft onbepaald. Een jong exemplaar in het Monterey Bay Aquarium nam echter in gewicht toe van 26 tot 399 kg en bereikte een hoogte van bijna 1,8 m in 15 maanden.

Bedreiging

Omdat maanvissen veel tijd drijven in de buurt van het oceaanoppervlak doorbrengen, zijn ze kwetsbaar voor vissersboten die drijfnetten gebruiken. Kieuwnetten doden maanvissen meestal niet onmiddellijk, maar ze snijden in hun huid, schrapen hun beschermende slijm af en beschadigen de kieuwen.

Een ander gevaar voor de maanvissen zijn weggegooide plastic zakken. Wanneer deze in de oceaan terechtkomen, drijven ze aan de oppervlakte en lijken ze veel op gelei – de favoriete maaltijd van een maanvis. Als de maanvis niet stikt terwijl hij de zak naar binnen zuigt, kan het plastic de maag van de vis verstoppen, waardoor het dier langzaam uithongert.

De Marokkaanse regering heeft in 2007 een wet aangenomen om het gebruik van drijfnetten, waarin maanvissen vaak als bijvangst wordt gevangen, geleidelijk af te schaffen.

Maanvissen worden door de IUCN als “kwetsbaar” vermeld.

Bronnen

• Maanvis (Mola). (2021, december 17). Wikipedia, de vrije encyclopedie. Opgehaald 09:52, january 3, 2022 van https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maanvis_(Mola)&oldid=60565762.
• Griffin, B. 2011. “Mola mola” (On-line), Animal Diversity Web. Accessed December 17, 2021 at https://animaldiversity.org/accounts/Mola_mola/
• Wikipedia contributors. (2021, December 20). Ocean sunfish. In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 10:48, January 3, 2022, from https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ocean_sunfish&oldid=1061222881
• Seite „Mondfisch“. In: Wikipedia – Die freie Enzyklopädie. Bearbeitungsstand: 9. November 2021, 06:10 UTC. URL: https://de.wikipedia.org/w/index.php?title=Mondfisch&oldid=217116108 (Abgerufen: 4. Januar 2022, 14:08 UTC)

Mola mola

Naam	Maanvis
Klasse	Actinopterygii (straalvinnigen)
Orde	Tetraodontiformes (kogelvisachtigen)
Familie	Molidae (maanvissen)
Geslacht	Mola
Soort	Mola mola
Grootte	Gemiddeld 1,8 m, max. 3,1 m
Gewicht	Gemiddeld 1000 kg, max 2235 kg
Paaitijd
Paringsinterval
Aantal eitjes	300 miljoen
Grootte eitjes	1 mm
Grootte larven	2,5 mm
Geslachtsrijp
Levensduur	10 jaar in gevangenschap
Voeding	Kwallen, gelatineus zoöplankton, ongewervelde dieren met een zacht lichaam, schaaldieren, weekdieren, zeewier, palinglarven en zelfs bot
Leefgebied	Middellandse Zee, de Atlantische Oceaan, de Indische Oceaan en de Stille Oceaan.
Groep/solitair	Solitair
Fokprogramma	–
CITES	–
IUCN	Kwetsbaar (VU – 2015)