Europese lepelaar

Beschrijving van de Europese lepelaar

Leefgebied

De Europese lepelaar broedt in Europa, Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Noord-, Centraal- en Oost-Azië. In Europa komen alleen in Nederland, Spanje, Oostenrijk, Hongarije en Griekenland redelijk grote broedkolonies voor. De meeste vogels trekken in de winter naar de tropen waarbij de lepelaars uit Europa naar Afrika trekken. In milde winters zijn er ook lepelaars die achter blijven in de warmere gebieden van Europa.

Lepelaars geven de voorkeur aan uitgestrekte, ondiepe, drassige gebieden met een bodem bedekt met modder, klei of fijn zand. Zij kunnen elk type moeras, rivier, meer, overstroomd gebied en mangrove moeras bewonen of het water nu zoet, brak of zout is. Maar om te broeden geven ze de voorkeur aan gebieden met eilanden, dichte begroeiing en verspreid voorkomende bomen of struikgewas. 

Uiterlijk

Met zijn lepelvormige snavel, zijn helder witte verenkleed en zijn lange poten is de lepelaar een elegante verschijning. De lepelaar heeft een lengte van ongeveer 70-95 cm en weegt ongeveer 1-2 kg. Deze vogel is onmiddellijk herkenbaar aan de zwarte snavel die aan het einde spatelvormig verbreed is en waarvan het uiteinde geel van kleur is. De vogel is bijna helemaal wit. Hij heeft alleen een oranje-gele keelvlek en een gele vlek op de borst. De poten zijn net als de snavel zwart. De verlengde kopveren vormen een bossige kuif. Bij exemplaren die niet broeden missen de kuif en de gele vlek op de borst. Jonge vogels hebben een grijze snavel, grijze poten en zwarte punten aan het uiteinde van de slagpennen. De snavel verkleurt wanneer ze 40 dagen oud zijn.

Voortbeweging

Lepelaars vliegen met een gestrekte nek.

Voedsel in de natuur

Het voedsel bestaat uit vissen van 10-15 cm (waaronder stekelbaarsjes), waterdieren, slakken, insecten, bloedzuigers, kikkervisje en wormen. Ook eet hij wel eens plantendelen. Hij “lepelt” zijn voedsel uit het water door met zijn snavel een heen en weer maaiende beweging te maken. Buiten het broedseizoen foerageren lepelaars alleen of in kleine groepjes tot 100 vogels.

Gedrag

De lepelaars die in West-Europa broeden overwinteren vooral langs de West-Afrikaanse kust, zoals in het tropische waddengebied Banc d’Arguin voor de Mauritaanse kust. In het najaar vliegen de vogels in groepjes tot 100 vogels via Noord- en Zuid-Spanje. In deze gebieden blijven ze een week of twee om op krachten te komen om verder te kunnen trekken. In totaal kan de trektocht wel twee maanden duren. Tijdens de trek naar Afrika gaat ongeveer de helft van de jongen dood door jacht, hoogspanningskabels of uitputting. Begin februari vertrekken de lepelaars weer uit hun overwinteringsgebieden. De terugreis wordt veel vaker onderbroken. Om voldoende energie te hebben voor de tocht moet ook langs de kust van Marokko en Frankrijk gestopt worden. Eenmaal aangekomen in Nederland zijn o.a. Friesland en Groningen de verzamelplaats. Van daaruit vliegen de vogels door naar hun broedkolonies. Tegenwoordig overwinteren er enkele tientallen lepelaars in Zeeland en Holland.

Europese lepelaars zijn stille vogels. Zelfs in broedkolonies zijn de belangrijkste geluiden wat geklepper van de snavel, af en toe een diep gegrom en soms een trompetterend geluid.

Predatie

In Nederland is de vos zijn natuurlijke vijand.

Voortplanting in de natuur

Nederland was tot tien jaar geleden het noordelijkste land in Europa waar lepelaars tot broeden kwamen, vooral in moerassen, rietkragen en andere slecht bereikbare plaatsen. In 2011 werden in Nederland, voornamelijk op de Waddeneilanden, ongeveer 2300 broedpaartjes waargenomen. Inmiddels broedt de soort ook succesvol in Groot-Brittannië, Duitsland en Denemarken. In België is dit een zeldzame vogel. Hij wordt voornamelijk in het Zwin waargenomen. In Vlaanderen broedt de soort anno 2013 op twee plaatsen.

In Spanje broedt de lepelaar overwegend op de grond en in bomen en struiken. In Nederland broedt de lepelaar vooral op de grond in het riet. Dit biedt de vos kansen met name in droge perioden. In het rivierengebied worden ze steeds vaker broedend in bomen waargenomen.

Het broedseizoen loopt van eind maart tot eind juli. In tropische gebieden valt het broedseizoen meestal samen met het regenseizoen. De broedkolonies bestaan meestal uit vogels van dezelfde soort of uit gemengde kolonies met andere watervogels zoals reigers, zilverreigers en aalscholvers.

Lepelaars broeden bij voorkeur in gebieden buiten het bereik van roofdieren maar binnen 10-15 kilometer van hun foerageergebied. Het nest wordt gemaakt van stokken, biezen, waterplanten en gras en wordt ofwel op eilanden op de grond gebouwd of in dicht riet of in struiken. Zelfs worden nesten in loofbomen gemaakt tot 5 m boven de grond. In broedkolonies liggen de nesten meestal 1 tot 2 meter uit elkaar.

Het legsel bestaat uit drie tot vijf dofwitte eieren met bruine vlekken. De broedtijd 24-25 dagen. Van de kuikens wordt er meestal maar één groot.

Bedreiging

De belangrijkste bedreiging is de aantasting van het leefgebied door drainage en vervuiling. Vooral het verdwijnen van moerassen en het aanleggen van waterkrachtcentrales is hierop van invloed. Ook overbevissing en verstoring van het leefgebied vormt een bedreiging. Tevens is de soort gevoelig voor vogelgriep.

Bronnen

Platalea leucorodia

NaamEuropese lepelaar
KlasseAves (vogels)
OrdePelecaniformes (Roeipotigen)
FamilieThreskiornithidae (Ibissen en lepelaars)
GeslachtPlatalea
SoortPlatalea leucorodia
Grootte man70 – 95 cm
Grootte vrouw70 – 95 cm
Gewicht man1 – 2 kg
Gewicht vrouw1 – 2 kg
Paartijdmaart – juli
BroedintervalJaarlijks
Broedtijd24-25 dagen
NestNest op eilanden in riet of in loofbomen 
Geboorteapril – augustus
Gewicht eieren 
Aantal eieren3-4 eieren
Uitvliegen 
Geslachtsrijp man 
Geslachtsrijp vrouw 
Levensduur28 jaar in de natuur
Voeding in de natuurVissen, waterdieren, slakken, insecten, bloedzuigers, kikkervisje en wormen
Voeding in de dierentuin 
LeefgebiedEuropa, Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Noord-, Centraal- en Oost-Azië
Groep/solitairIn kolonies
Fokprogramma– 
CITESAppendix II
IUCNNiet bedreigd (LC)

Ontdek meer van zoo-dieren.nl

Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.

Scroll naar boven