Kwak

Beschrijving van de kwak

Leefgebied

De kwak is deels een trekvogel en heeft een bijzonder groot verspreidingsgebied. Hij komt in alle werelddelen voor, behalve Australië en Antarctica. In Europa zijn er maar een paar gebieden waar hij voorkomt, zo is hij in Nederland en Vlaanderen een uiterst zeldzame broedvogel. In de Verenigde Staten is het een vrij algemene verschijning. 

De meeste kolonies kwakken komen voor in uitgestrekte draslanden die begroeid zijn met riet en lisdodden zoals moerassen, beken, rivieren, moddervlaktes en oevers van meren.

Uiterlijk

De kwak heeft een wat gedrongen lichaam met relatieve korte poten en een korte nek. De lichaamslengte bedraagt 58 tot 72 cm en het gewicht 500 tot 800 gram. Het vrouwtje is iets kleiner dan het mannetje. De spanwijdte bedraagt 115 tot 118 cm.

De kruin van een volwassen kwak is glanzend zwart.  Het verenkleed is bij beide geslachten gelijk. De bovenkop en de rug zijn zwart-groen en achter op de hals zitten enkele witte sierveren. De staart en vleugels hebben een grauwe tint. Het onderlichaam is wit. De snavel is zwart en de ogen zijn rood. De poten zijn geelgroen, maar in de paartijd worden deze paars.

De juveniels hebben een naar verhouding sober, bruin gestreept verenkleed. Hun vleugels zijn zwart en donkerbruin en de uiteinden van de vleugels hebben witte vlekken  Hun ogen zijn geelachtig tot amber van kleur en de poten zijn dof grijs. Pas als ze een jaar of drie zijn krijgen ze kleuren van de ouders.

Voortbeweging

Wanneer een kwak loopt houdt hij zijn kop en nek naar beneden. Hij loopt zelden snel.

Wetenswaardigheden

• Tijdens de balts worden de poten van beide seksen paars.
• Kwakken herkennen hun eigen jongen niet. Het maakt dus uit of er een jong van een ander paartje in het nest ligt.

Voedsel in de natuur

Het zijn opportunistische eters die ’s nacht naar voedsel zoeken. Alleen als ze heel veel voedsel nodig hebben, zoals tijdens de broedperiode, zoeken ze ook overdag naar voedsel. Tijdens het foerageren lopen ze het liefst door ondiep water waarbij ze hun prooi met de snavel oppakken in plaats van die te spiesen.

Het dieet bestaat voornamelijk uit vis, hoewel ze ook vaak andere dieren eten zoals bloedzuigers, regenwormen en insecten. Ook eten ze rivierkreeft, mosselen, inktvis, amfibieën, hagedissen, slangen, knaagdieren, vogels, eieren, aas, plantaardig materiaal en vuilnis. Ze foerageren alleen en verdedigen hun voedselgebied fel.

Gedrag

Kwakken zijn het hele jaar door sociale vogels die vaak samen met andere reigersoorten leven. Het zijn trekvogels die in de winter in kolonies slapen.

Deze solitaire jagende nachtvogel heeft een uitstekend gezichtsvermogen en jaagt voornamelijk in het donker. Hij wacht doodstil in of langs het water op zijn prooi. Overdag verschuilen ze zich in dicht struikgewas. Doordat ze ’s nacht foerageren vermijden ze conflicten met concurrenten die in hetzelfde gebied naar voedsel zoeken. Kwakken verdedigen zowel hun broed- als voedselgebieden fel.

Predatie

Door samen met andere soorten op eilanden te nestelen hebben kwakken weinig last van predatoren. Natuurlijke vijanden zijn o.a. roofvogels, wasberen en vossen.

Voortplanting

Kwakken broeden één keer per jaar. Dat doen ze in kolonies waarbij er vaak meer dan een dozijn paren in één boom zitten. Het nest wordt dichtbij de stam gebouwd of op een vork van takken. Het mannetje begint met het bouwen van een nieuw nest of hij knapt een oud nest op. Het bestaat uit een platform wat bekleed wordt met gras en wortels van planten. Na het vormen van een paartje reikt het mannetje takken aan die door het vrouwtje in het nest worden verwerkt.

Het legsel bestaat uit 3 tot 5 onbevlekte, bleek groenblauwe eieren die 4 tot 5 dagen na de vorming van het paartjes met tussenpozen van 2 dagen worden gelegd. De ouders broeden de eieren samen uit. Als het heel warm is, maken ze hun vleugels nat, waarschijnlijk om de eieren koel te houden. De broedtijd duurt 24 tot 26 dagen. Na 2 weken verlaten de jongen het nest hoewel ze dan nog niet ver weg kunnen gaan. Ze blijven 6 tot 7 weken nadat ze uit het ei gekropen zijn van de ouders afhankelijk. Daarna kunnen ze goed vliegen en gaan ze zelf op zoek naar voedsel.

Na 2 jaar zijn kwakken geslachtsrijp. In het wild kunnen ze 21 jaar worden.

Bedreiging

Aangezien deze vogels hoog in de voedselketen staan, zijn ze een indicatie voor de kwaliteit van het milieu. Aan het einde van de zestiger jaren van de vorige eeuw ging de populatie kwakken achteruit wat werd toegeschreven aan het gebruik van DDT.

Omdat deze vogels voornamelijk vis aten werden ze in de buurt van vis industrieën vaak gedood of gevangen. Hierdoor werden jaarlijks 1300 kwakken gedood. Tegenwoordig zijn er gelukkig andere methodes ontwikkeld om de vogels weg te houden van deze plaatsen. Ook werden vogels die te dicht bij menselijke nederzettingen nestelden als een plaag gezien en gedood.

Tegenwoordig zijn de populaties in aantallen weer stabiel of groeien ze wat. Maar de vermindering van leefgebied blijft een bedreiging. De IUCN heeft de kwakken geclassificeerd als “Niet Bedreigd (LC)”

Bronnen

• IUCN: BirdLife International. 2016. Nycticorax nycticorax. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T22697211A86447085. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T22697211A86447085.en  Accessed April 26, 2016.
• EO: Ivory, A. 2002. “Nycticorax nycticorax” (On-line), Animal Diversity Web. Accessed April 26, 2016 at https://animaldiversity.org/accounts/Nycticorax_nycticorax/
• Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Kwak_(vogel) Accessed April 26, 2016

Nycticorax nycticorax

Naam	Kwak
Klasse	Aves (vogels)
Orde	Pelecaniformes (Roeipotigen)
Familie	Ardeidae (Reigers)
Geslacht	Nycticorax
Soort	Nycticorax nycticorax
Grootte	58-72 cm
Spanwijdte
Gewicht	500-800 gram
Broedperiode
Broedinterval	Jaarlijks
Broedtijd	24-26 dagen
Nest	In een boom bij de stam of op een gevorkte tak
Gewicht eieren
Aantal eieren	3-5 eieren
Uitvliegen	6-7 weken
Geslachtsrijp	2 jaar
Levensduur	21 jaar
Voeding	Vis, bloedzuigers, regenwormen, insecten, rivierkreeft, mosselen, inktvis, amfibieën, hagedissen, slangen, knaagdieren, vogels, eieren, aas, plantaardig materiaal en vuilnis
Leefgebied	Alle werelddelen voor, behalve Australië en Antarctica
Groep/solitair	Sociale vogels die vaak samen met andere reigersoorten leeft
Fokprogramma	–
CITES	–
IUCN	Niet bedreigd (LC, 1-10-2016)