Reuzentoekan

Beschrijving van de reuzentoekan

Leefgebied

De reuzentoekan leeft in een grote verscheidenheid aan leefgebieden in een groot deel van de neotropische regio. Hij leeft van oorsprong in Argentinië, Peru, Frans-Guyana, Bolivia, Paraguay, Suriname en Brazilië. Studies hebben een verband aangetoond tussen de verspreiding van deze vogels en de beschikbaarheid aan vlezige vruchten, die het grootste deel van het dieet van de toekans uitmaken.

Reuzentoekans worden meestal aangetroffen in droge semi-open gebieden, zoals bossen, savannen, plantages en andere gebieden met verspreid voorkomende bomen. In Brazilië komen reuzentoekans in overvloed voor in de Cerrado. De Cerrado bestaat uit savanne-, semigroenblijvende- en galerijbossen rondom corridors van rivieren. Reuzentoekans zijn kroonlaag-fruiteters die sterk afhankelijk zijn van de beschikbaarheid van seizoensgebonden vruchtplanten. Daarom trekken reuzentoekans van de ene leefomgeving naar de andere om te kunnen voorzien in hun voedselbehoefte.

Ze leven doorgaans in laaggelegen gebieden. Ze zijn echter ook gesignaleerd op hoogtes tot 1750 m rond het Andesgebergte in Zuid-Amerika.

Deze soort telt 2 ondersoorten:

• Ramphastos toco toco: de Guyana’s, noordelijk en noordoostelijk Brazilië en zuidoostelijk Peru.
• Ramphastos toco albogularis: oostelijk en zuidelijk Brazilië, noordelijk Bolivia, Paraguay en noordelijk Argentinië. 

Uiterlijk

Reuzentoekans worden als de grootste soort uit de toekanfamilie beschouwd en hebben de grootste snavel in verhouding tot hun lichaam van alle vogels. De grote geel-oranje gekleurde snavel met zwarte punt, is het meest opvallende kenmerk van de reuzentoekan. Deze snavel vertegenwoordigt een twintigste deel van het totale gewicht en een derde deel van de totale lengte. Reuzentoekans wegen 592 tot 760 gram en zijn gemiddeld 61 cm lang.

Ze lijken een blauwe iris te hebben, maar in feite zit er een dun laagje huid rondom het oog. De blauwe cirkel is omgeven door een extra ring van oranje huid wat bijdraagt bij aan de kleurrijke fysieke verschijning van reuzentoekans. Reuzentoekans hebben een glanzend zwart met wit verenkleed, dat bij beide geslachten gelijk is.

Metingen en waarnemingen laten fysieke verschillen zien tussen mannetjes en vrouwtjes. Volwassen mannetjes zijn doorgaans groter dan volwassen vrouwtjes. Juvenielen zijn makkelijk te onderscheiden doordat zij doffer van kleur zijn en een gedrongen snavel hebben.

Voortbeweging

Tijdens het vliegen wisselt de vogel het klapwieken af met zweefvluchten. 

Wetenswaardigheden

• Reuzentoekans hebben de grootste snavel in verhouding tot het lichaam van alle vogels.
• De snavel wordt o.a. gebruikt voor warmteregulatie.

Voedsel in de natuur

De snavel van de reuzentoekan mag er dan uitzien alsof hij ontworpen is om af te rekenen met een grote prooi, maar deze vogel is toch echt een fruiteter. Met zijn snavel kan hij fruit van takken plukken die te dun zijn om op neer te strijken. Hij neemt het fruit in het puntje van zijn snavel, houdt zijn kop scheef en laat het dan netjes in zijn keel rollen.

Toekans gebruiken hun snavel ook om harde schillen van fruit te pellen. Ze delen ook wel eens voedsel aan de groep uit. Hoewel bomen en planten in het oerwoud het hele jaar door voorzien in de grootste behoeften van toekans, wisselen ze hun voedsel soms af met insecten, kleine reptielen en zelfs de eieren en jongen van andere vogels. 

Gedrag

Deze soort is erg mobiel wat te wijten is aan de constante verandering van de beschikbaarheid van vruchten in hun leefgebied. Hoewel de heldere kleuren van de snavel voldoende camouflage bieden in de kroonlaag van het bos,  vallen ze door hun luidruchtigheid juist erg op.

Reuzentoekans houden van gezelschap. Ze komen bij elkaar, vliegen in groepen van ongeveer 6 vogels en maken een hoop kabaal. De roep van een toekan is een doordringend, monotoon geluid. 

Levenslustig en speels als ze zijn, houden reuzentoekans van worstelwedstrijden. Twee vogels pakken elkaar bij de snavel en duwen totdat één van hen zijn evenwicht verliest. In een ander spel, dat vaak voorafgaat aan het paren, gooien de vogels bessen naar elkaar. Wanneer een toekan slaapt, draait hij zijn kop om zijn snavel op zijn rug te laten rusten, en vouwt zijn staart eroverheen. Hierdoor passen er meer toekans in een nest.

De snavel wordt ook gebruikt voor warmteregulatie. De reuzentoekan kan de uitstraling vanuit de snavel reguleren, vermoedelijk door de bloedtoestroom. Bij een warme omgevingstemperatuur kan hij de snavel warmte laten uitstralen, terwijl hij de uitstraling kan minimaliseren bij koude omgevingstemperatuur.

Predatie

Bekende predatoren zijn jaguars, slangen, neusberen en havikachtigen.

Voortplanting in de natuur

Reuzentoekans nestelen in kleine holtes, hoog in de bomen. Ze keren elk jaar terug naar hetzelfde nest. Soms gebruiken ze aardwallen en termietennesten. Ze broeden elk jaar en het vrouwtje en het mannetje zitten om de beurt op het nest waarin 2 tot 4 eieren worden gelegd die in 15 tot 18 dagen worden uitgebroed.

Jongen die net uit het ei komen, zijn blind en kaal en ontwikkelen zich langzaam. Ze worden verzorgd door beide ouders en verlaten het nest als ze zes weken oud zijn waarna de karakteristieke snavel zich begint te vormen en ze spoedig leren vliegen. Het duurt nog maanden voor hun snavels zo lang zijn als die van een volwassen toekan. 

In het wild kunnen reuzentoekans 26 jaar worden. Gemiddeld worden ze 20 jaar. In gevangenschap worden ze doorgaans niet ouder dan 18 jaar.

Bedreiging

Reuzentoekans zijn de door de IUCN geclassificeerd als “niet bedreigd”.  Bij de CITES zijn ze ingedeeld in Appendix II.

Bronnen:

• IUCN: BirdLife International. 2012. Ramphastos toco. The IUCN Red List of Threatened Species 2012: e.T22682164A40581357. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2017-1.RLTS.T22682164A113557535.en Accessed on 27 October 2016.
• ADW: Behmke, S. 2011. “Ramphastos toco” (On-line), Animal Diversity Web. Accessed October 28, 2016 at https://animaldiversity.org/accounts/Ramphastos_toco/
• EnAge: Tacutu, R., Craig, T., Budovsky, A., Wuttke, D., Lehmann, G., Taranukha, D., Costa, J., Fraifeld, V. E., de Magalhaes, J. P. (2013) “Human Ageing Genomic Resources: Integrated databases and tools for the biology and genetics of ageing.” Nucleic Acids Research 41(D1):D1027-D1033. https://genomics.senescence.info/species/entry.php?species=Ramphastos_toco Accessed on 28 October 2016
• Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Reuzentoekan Accessed on 27 October 2016

Ramphastos toco

Naam	Reuzentoekan
Klasse	Aves (vogels)
Orde	Piciformes (Spechtvogels)
Familie	Ramphastidae (Toekans)
Geslacht	Ramphastos
Soort	Ramphastos toco
Grootte	Gemiddeld 61 cm
Snavel	20 cm
Gewicht	592 – 760 gram
Paartijd	Voorjaar
Broedinterval	Jaarlijks
Broedtijd	15 – 18 dagen
Nest	Holen, hoog in de bomen
Aantal eieren	2 – 4 eieren
Uitvliegen	6 – 8 weken
Geslachtsrijp	3 – 4 jaar
Levensduur	26 jaar in het wild
Voeding	Fruit, insecten, kleine reptielen en eieren en jongen van andere vogels
Leefgebied	Argentinië, Peru, Frans-Guyana, Bolivia, Paraguay, Suriname en Brazilië
Groep/solitair	Kleine groepjes
Fokprogramma	ESB: LONDON, Laura Gardner
CITES	Appendix II, 11/06/1992
IUCN	Bijna bedreigd (NT)