Aardvarken

Beschrijving van het aardvarken

Leefgebied

Het aardvarken leeft in Afrika ten zuiden van de Sahara, maar hij komt niet voor in het westelijke en centrale regenwoud.

Habitat

Aardvarkens geven de voorkeur aan gebieden waar het hele jaar door een grote overvloed is aan mieren en termieten.

Ze worden zelden aangetroffen in gebieden met harde, dichte grond, rotsachtige gebieden of gebieden die vaak overstromen.

Ze leven vaak in tijdelijke holen van enkele meters lang, maar ze kunnen ook in complexe en uitgebreide holen leven, die acht of meer ingangen kunnen hebben en zich tot wel 6 meter onder de grond kunnen uitstrekken. De ingangen van de holen zijn vaak afgesloten met bovenaan een ventilatieopening.

De locaties van de holen kunnen verschillen, afhankelijk van waar ze foerageren. ’s Nachts verplaatsen ze zich tussen de plekken waar hun holen zich bevinden.

Uiterlijk

Aardvarkens zijn zo groot als kleine varkens, maar hebben een zeer dikke huid, maar geen vetlaag. Ze vallen op door hun lange neus, die breder is aan het uiteinde, hun vierkante kop en een staart die taps toeloopt naar de punt.

Ze zijn ongeveer 1,6 m lang, 58 tot 66 cm hoog en wegen 40 tot 82 kg. De staart is 44 tot 63 cm lang.

Ze hebben een stevig lichaam en ze erg gespierde ledematen en tenen met dikke nagels.

Op de kop, nek en staart is het haar kort, maar het is langer en donkerder op de rest van het lichaam, vooral op de ledematen. Het haar is bij volwassenen dieren vaak afgesleten, maar duidelijk zichtbaar bij jongeren.

De zijkanten van het gezicht en de staart zijn bleek van kleur Bij vrouwtjes is het lichter van kleur en bij mannetjes donkerder.

Tijdens het natte seizoen hebben aardvarkens vetophopingen die waarschijnlijk ontstaan door het eten van termieten.

Aardvarkens hebben 4 tenen aan de voorpoten en 5 tenen aan de achterpoten, die allemaal voorzien zijn van schep-achtige klauw die gebruikt worden om met grote snelheid en kracht te graven. Ze graven zowel om voedsel te vinden als om te kunnen ontsnappen

Aardvarkens hebben puntvormige kiezen en premolaren, maar geen snijtanden of hoektanden.

Aardvarken
Author: Louise Joubert
License: CC BY-SA 3.0

Voortbeweging

Aardvarkens lopen op hun tenen. Ze foerageren ’s nachts en leggen dan afstanden van 2 tot 5 km af.

Wetenswaardigheden

  • Aardvarkens kunnen ze ’s nachts goed zien, maar ze zijn kleurenblind.
  • De lange oren kunnen onafhankelijk van elkaar worden bewogen, maar kunnen ook worden teruggevouwen en worden gesloten tijdens het graven.
  • Aardvarkens hebben ook een uitzonderlijk reukvermogen

Voedsel in de natuur

Aardvarkens zijn formicivoren en eten ’s nachts. Ze zijn gespecialiseerd in het eten van mieren en termieten. Het grootste deel van hun dieet bestaat dan ook uit mieren.

Ze graven snel in de zijkanten of het midden van nesten of heuvels van mieren en termieten, terwijl ze tegelijkertijd eten. De mieren en termieten worden met de lange, plakkerige tong in hun bek geveegd.

Aardvarkens kauwen hun voedsel nauwelijks of slikken het gewoon door. De insecten worden verteerd in het maagportier gebied van de spiermaag.

Enkele verdedigingen van mieren en termieten tegen formicivore dieren, zoals schubdierachtigen, miereneters en mierenegels, zijn onder meer bijten, steken, chemische afweer en het bouwen van harde heuvels. Deze afweer lijkt geen effect te hebben op aardvarkens.

Mieren- en termietenkolonies worden zelden helemaal vernietigd door een aardvarken en kunnen weer worden opgebouwd en hersteld.

Gedrag

Aardvarkens zijn solitair, behalve wanneer ze worden vergezeld door hun jongen, en zijn erg schuw.

Waar aardvarkens veel voorkomen kunnen grote en goed gebouwde holen door twee of drie dieren worden gebruikt.

Aardvarkens worden zelden waargenomen, maar hun aanwezigheid is zichtbaar aan de hand van hun sporen, holen en krassen die door hun krachtige klauwen worden achtergelaten.

Voordat ze gaan foerageren verlaten aardvarkens hun hol op een rituele manier. Ze stoppen eerst bij de opening van het hol om te kijken of er gevaar dreigt, rennen dan naar buiten, springen herhaaldelijk, kijken rond en springen nog meer rond, voordat ze uiteindelijk weggaan om te foerageren.

Aardvarkens leven in grote leefgebieden van 2 tot 5 vierkante kilometer en worden meestal in zeer lage concentraties aangetroffen.

Aardvarkens zijn kleurenblind en kunnen overdag slecht zien, omdat het netvlies alleen staafjes bevat. Maar hierdoor kunnen ze ’s nachts wel goed zien.

Ze hebben een zeer goed gehoor. De lange oren kunnen onafhankelijk van elkaar worden bewogen, maar kunnen ook worden teruggevouwen en worden gesloten tijdens het graven.

Aardvarkens hebben ook een uitzonderlijk reukvermogen vanwege structuren in de neus die het oppervlak van de neusschelp vergroten, waardoor de reuk wordt verbeterd. Het reukgebied van de hersenen is sterk ontwikkeld bij aardvarkens, waardoor het middenprofiel van de schedel er opgezwollen uitziet.

Communicatie

De enige bekende geluiden van aardvarkens zijn gegrom en, in geval van extreme angst, geblaat.

De geslachtsdelen van de mannetjes scheiden een krachtige muskusgeur af. Beide geslachten hebben klieren op hun ellebogen en heupen, die mogelijk een rol spelen bij het paren of bij de herkenning. Er zijn echter geen geurmarkering waargenomen.

Predatie

Als een aardvarken wordt geconfronteerd met een roofdier, zal hij proberen een gat te graven waarin hij zich kan verstoppen. Het duurt ongeveer 10 minuten om zichzelf volledig te bedekken. Als hij geen kuil kan graven, zal hij rechtop gaan op zijn achterpoten en staart, of op zijn rug gaan liggen, en zich proberen te verdedigen met zijn grote klauwen aan de voorpoten.

Mensen zijn de belangrijkste predatoren van aardvarkens, maar ze worden ook gedood door leeuwen, hyena’s en luipaarden.

Voortplanting in de natuur

Aardvarkens zijn solitair en territoriaal en komen alleen samen om te paren. Er wordt aangenomen dat ze polygynisch zijn.

Noord-Afrikaanse aardvarkens werpen tussen oktober en november, terwijl aardvarkens in Zuid-Afrika tussen mei en juli werpen.

Meestal wordt een jong na een draagtijd van ongeveer 7 maanden kaal en met de oogjes open geboren. De pasgeborene is ongeveer 55 cm lang en weegt tussen de 1,4 en 1,95 kg. De vrouwtjes bevallen in hun hol en de jongen blijven enkele weken onder de grond, terwijl ze volwassen worden.

Jong aardvarken
Author: Elias N.
License: CC BY-SA 3.0

Na 2 weken beginnen de jongen hun moeder te volgen. Ze worden na 3 maanden gespeend, waarna ze insecten beginnen te eten. Na ongeveer 6 maanden zijn ze onafhankelijk van de moeder en na ongeveer 2 jaar worden ze seksueel actief.

Aardvarkens worden in het wild ongeveer 18 jaar oud. In gevangenschap kunnen ze ongeveer 23 jaar worden.

Bedreiging

Aardvarkens komen wijdverbreid voor, maar zijn in veel landbouwgebieden uitgeroeid.

Ze zijn kwetsbaar in alle bewoonde gebieden en worden met uitsterven bedreigd of zijn al uitgestorven in gebieden waar veel mensen zijn.

Ze worden vaak opgejaagd door boeren en veehouders die het graven van hun kuilen lastig of gevaarlijk vinden. Akkerbouw en het gebruik van pesticiden hebben ertoe geleid dat hun voedselbronnen in sommige gebieden zijn verdwenen.

De IUCN heeft aardvarkens als “Niet bedreigd (LC)” geclassificeerd.

Bronnen:

Orycteropus afer

NaamAardvarken
KlasseMammalia (zoogdieren)
OrdeTubulidentata (Buistandigen)
FamilieOrycteropodidae (Aardvarkens)
GeslachtOrycteropus
SoortOrycteropus afer
Grootte100 – 160 cm
Schouderhoogte58 – 66 cm
Staartlengte44 – 63 cm
Gewicht40 – 82 kg
PaartijdAfhankelijk van de geografische locatie
ParingsintervalJaar
Draagtijd7 maanden
NestHol onder de grond
GeboorteRegenseizoen. Afhankelijk van de geografische locatie tussen mei en november
Geboortegewicht1400 – 1950 gram
Aantal jongen1 jong
Spenen3 maanden
Geslachtsrijp2 jaar
LevensduurIn het wild 18 jaar
Voeding in de natuurMeren en termieten
LeefgebiedAfrika ten zuiden van de Sahara
Groep/solitairSolitair
FokprogrammaESB: Burgers’ Zoo, Willeke Huizinga
CITES
EU Listing
IUCNNiet bedreigd (LC)

Ontdek meer van zoo-dieren.nl

Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.

Scroll naar boven