Fossa

Beschrijving van de fossa

Leefgebied

De fossa is inheems op Madagaskar en wordt bijna overal op het eiland aangetroffen. In het Centrale Hoogland komen ze echter alleen voor in bepaalde gebieden, zoals het Andringitra gebergte.

Ze leven in het merendeel van alle soorten bossen op Madagaskar, tot op een hoogte van ongeveer 2000 meter boven de zeespiegel.

Uiterlijk

Fossa’s zijn de grootste carnivoren van Madagaskar en hebben een katachtig uiterlijk. Ze horen echter bij de familie van de Madagaskarcivetkatten. Ze hebben snorharen die net zo lang zijn als hun kop, en hebben een korte, dikke, roodbruine vacht, hoewel er ook zwarte exemplaren voorkomen. De buik van de mannetjes en die van adolescente vrouwtjes is oranje gekleurd door een klierafscheiding. Bij volwassen vrouwtjes is de buik beige of crème. De kop is vrij klein, met een korte snuit, naar voren gerichte ogen en afgeronde oren. De staart is bijna net zo lang als het slanke, gespierde lichaam. Ze hebben korte, gebogen, intrekbare klauwen.

Fossa’s hebben anaal- en preputiale klieren. Mannetjes hebben een groot penisbot en weerhaakjes op de eikel van de penis. De penis kan tot aan de voorpoten reiken. Een unieke eigenschap van de fossa is dat opgroeiende vrouwtjes tijdens hun ontwikkeling een ‘mannelijke’-fase doormaken. De clitoris, die ondersteund wordt door een botje, wordt groter en raakt bedekt met weerhaakjes en lijkt zo op een mannelijke penis. Tevens is er dan een oranje afscheiding op de onderbuik te zien wat meestal alleen bij volwassen mannetjes te zien is. Wanneer het vrouwtje volwassen is verdwijnen deze mannelijke kenmerken weer.

De mannetjes hebben een kop-romp lengte van 75 tot 80 cm en de vrouwtjes 65 tot 70 cm. De staartlengte bedraagt 70 tot 90 cm. Mannetjes wegen 7 tot 10 kg en vrouwtjes 5 tot 7 kg.

Voortbeweging

Fossa’s zijn zoolgangers. De klauwen zorgen ervoor dat ze goed in bomen kunnen klimmen.

Wetenswaardigheden

  • De fossa is de grootste carnivoor van Madagaskar 
  • Opgroeiende vrouwtjes maken tijdens hun ontwikkeling een ‘mannelijke’ fase door. De fossa is de enige diersoort waarvan een dergelijke “mannelijke” fase bekend is.
  • Cryptoprocta betekent ‘verborgen in de achterste delen’. Dit verwijst naar een anale zak met een klier die de anus verbergt en een stinkende vloeistof afgeeft.
  • De naam ferox verwijst naar zijn felheid.

Voedsel in de natuur

Fossa’s eten een grote verscheidenheid aan kleine zoogdieren, vogels en reptielen. In de hoge berggebieden eten ze veel kleine zoogdieren, zoals tenreks, terwijl ze in de bosgebieden hun dieet voor meer dan de helft uit lemuren bestaat.

Tijdens het jagen in bomen zorgt de lange staart voor het evenwicht. Soms werken paartjes samen om grotere prooien te vangen.

Gedrag

Fossa’s zijn zowel overdag als ’s nachts actief en met uitzondering van het paarseizoen, leven ze meestal solitair. Ze kunnen scherp zien en kunnen uitstekend horen en ruiken. Zowel mannetjes als vrouwtjes hebben een eigen territorium, wat met geuren wordt gemarkeerd door een afscheiding uit de anale klier. Ze kunnen de chemische samenstelling van de geurafscheiding veranderen waarmee ze over hun voortplantingsstatus kunnen communiceren.

Het territorium varieert in grootte, afhankelijk van de overvloed aan prooidieren, en is ongeveer één vierkante kilometer groot.

Predatie

Fossa’s zijn de grootste roofdieren op Madagaskar. Hun belangrijkste vijanden zijn mensen. Jonge fossa’s kunnen echter ten prooi vallen aan grote slangen of roofvogels, hoewel dit niet is gedocumenteerd.

Voortplanting in de natuur

Fossa’s hebben een zeer ongebruikelijk paringssysteem. Een ontvankelijk vrouwtje gaat in een boom zitten waaronder zich mannetjes verzamelen die onderling vechten en naar het vrouwtje roepen. Gedurende een week paart het vrouwtje met verschillende mannetjes waarbij de copulatie soms meer dan 2,5 uur duurt. Het paren kan zowel op de grond als op een tak in de boom plaatsvinden. Tijdens de copulatie bijt het mannetje het vrouwtje in de nek. Na een week wordt het vrouwtje afgelost door een ander vrouwtje die dan op haar beurt met de aanwezige mannetjes gaat paren.

Het paarseizoen loopt van september tot november. Na een dracht van drie maanden worden in een hol 2 tot 4 jongen geboren. De jongen zijn aanvankelijk blind en hulpeloos en openen hun oogjes pas na 15 dagen. Ze wegen bij de geboorte slechts 100 gram, maar zijn al wel behaard. Na 4½ maand worden de jongen gespeend. Ze blijven bij hun moeder totdat ze 15 tot 20 maanden oud zijn. Na 4 jaar zijn ze geslachtsrijp. Ze worden waarschijnlijk 20 jaar oud.

Bedreiging

Onderzoeken hebben aangetoond dat de fossa-populatie op Madagaskar uit minder dan 2500 dieren bestaat. Verlies van habitat is één van de hoofdoorzaken van de achteruitgang en verspreid voorkomende populaties raken geïsoleerd. De waarschijnlijk belangrijkste bedreiging komt echter van lokale boeren die fossa’s beschouwen als serieuze roofdieren van hun pluimvee.

Fossa’s worden in een aantal reservaten op Madagaskar beschermd. Zo zijn ze te vinden in de reservaten Ankarana en Mantadia en in de nationale parken Ranomafana, Andasibe Mantadia en Montagne d’Ambre. Er is ook een succesvol fokprogramma opgezet voor dieren in gevangenschap. Men hoopt dat deze maatregelen voldoende zullen zijn om de toekomst van één van de meest geheimzinnige en fascinerende zoogdieren in Madagaskar veilig te stellen.

Op de Rode Lijst van IUCN staat de fossa vermeld als “kwetsbaar”

Bronnen:

Cryptoprocta ferox

NaamFossa
KlasseMammalia (Zoogdieren)
OrdeCarnivora (Roofdieren)
FamilieEupleridae (Madagaskarcivetkatten) 
GeslachtCryptoprocta (Fretkatten) 
SoortCryptoprocta ferox 
Kop-romplengte♂ 75 – 80 cm, ♀ 65 – 70 cm
Staartlengte70 – 90 cm
Schouderhoogte37 cm
Gewicht♂ 6 – 10 kg, ♀ 5 – 7 kg
PaartijdSeptember – november
ParingsintervalJaarlijks
Draagtijd3 maanden
NestEen hol
GeboorteDecember – februari
Geboortegewicht100 gram
Aantal jongen2 tot 4 jongen
Spenen4½ maand
Geslachtsrijp4 jaar
Levensduur 20 jaar
VoedingKleine zoogdieren (lemuren), vogels en reptielen 
LeefgebiedInheems op Madagaskar
Groep/solitairSolitair
FokprogrammaEEP: DUISBURG, Johannes Pfleiderer 
CITESAppendix II (04/02/1977)
EU Listing Annex B (04/02/1977)
IUCNKwetsbaar (VU) (2008)

Ontdek meer van zoo-dieren.nl

Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.

Scroll naar boven