Reuzenpanda

Beschrijving van de reuzenpanda

Leefgebied

De reuzenpanda was reeds is het oude China zeldzaam, maar komt tegenwoordig alleen nog maar voor in Zuid-Centraal-China in zes geïsoleerde berggebieden (Minshan, Qinling, Qionglai, Liangshan, Daxiangling en Xiaoxiangling) in de provincies Sichuan, Gansu en Shanxi.

Ongeveer 75% van de totale populatie leeft in de provincie Sichuan. Het totale gebied omvat 29.500 km² maar in slechts 5.900 km² daarvan leven daadwerkelijk reuzenpanda’s. Het leefgebied overlapt grotendeels dat van de Aziatische zwarte beer. Ze leven op een hoogte van 1200 tot 3900 meter in bergachtige en gemengde naald- en loofbossen waar bamboe groeit.

Aanzienlijke klimaatveranderingen gecombineerd met duizenden jaren van cultivering van lager gelegen vlakke leefgebieden en de jacht door de mens zijn de oorzaak van de krimp van de populatie tot een overgebleven restant in de ruige westelijke rand van een eens uitgestrekt leefgebied.

De reuzenpanda kwam vroeger in het grootste deel van het Zuid- en Oost-China voor. Fossielen tonen aan dat ze van Noord-Myanmar en Noord-Vietnam in het zuiden tot bijna bij Beijing in het noorden hebben geleefd. In 1850 kwamen reuzenpanda’s nog in de oostelijke provincies Sichuan, Hubei en Hunan voor. Tegen 1900 kwamen ze alleen nog voor in het Qinling Shan of Qinling-gebergte en langs de rand van het Tibetaanse plateau. Kort na 1900 zorgde de uitbreiding van de landbouw stroomopwaarts in de belangrijkste rivierdalen voor de scheiding van de leefgebieden in de bovengenoemde zes geïsoleerde berggebieden.

Uiterlijk

Reuzenpanda’s hebben een ronde kop, een gedrongen lichaam en een korte staart. De schofthoogte bedraagt 60 tot 90 cm. De kop-staartlengte bedraagt 150 tot 180 cm en ze wegen 100 tot 115 kg. Vrouwtjes zijn meestal 10 tot 20% kleiner dan mannetjes. De staart is ongeveer 13 cm lang.

Ze staan bekend om hun kenmerkende zwarte en witte tekening. De ledematen, ogen, oren en schouders zijn zwart en de rest van het lichaam is wit. Op sommige plekken heeft het zwart in werkelijkheid een kastanje-bruine tint. Door de donkere plekken rond de ogen lijken de ogen groot waardoor ze er jong uitzien. Dit is waarschijnlijk ook de reden van de populariteit van deze dieren. 

Ze hebben een penisbot dat in de penis van veel zoogdiersoorten, waaronder een groot deel van de roofdieren en knaagdieren en enkele soorten primaten, wordt aangetroffen maar bij andere zoogdieren, waaronder buideldieren, hyena’s, haasachtigen en de mens, ontbreekt. Bij andere beren is het penisbot recht en naar voren gericht, maar bij reuzenpanda’s heeft het een ‘S’ vorm en is het naar achteren gericht .

Reuzenpanda’s hebben ook een aantal aanpassingen aan de schedel. Ze hebben een grote schedelkam die dient voor de aanhechting van de kauwspieren waardoor ze krachtige kaken hebben. De kiezen en premolaren, de twee kiezen die zich normaal direct achter de hoektand bevinden, zijn breder en platter dan bij andere beren en hebben uitgebreide richels en knobbels waardoor ze de taaie bamboe fijn kunnen malen.

Een opvallend kenmerk van deze dieren is een extra opponeerbare vinger op de hand die bekend staat als “de duim van de panda’s.” Deze heeft in het verleden voor verwarring veroorzaakt bij de indeling van deze beren. Deze zesde vinger is een uitsteeksel van het polsbeen. Deze structuur wordt wel het radiale sesambeen genoemd. Het radiale sesambeen is omgeven door de dikke, haarloze huidkussens van de poot. Het botje is hierdoor veel dikker en breder dan de andere vingers. Omdat het geen echte vinger is draagt het uitsteeksel geen nagel. Als een panda een bamboestengel vastpakt wordt deze tussen de vingers en het polsbeenbotje geklemd. Om de grip van de voorpoot nog te vergroten zijn tussen de tenen vliezen aanwezig. Deze vliezen zijn door de dikke beharing van de poot echter niet te zien.

Voortbeweging

De grote breedte van de schouders en de nek gecombineerd met een smal achtereind zorgt voor een waggelende loop van reuzenpanda’s. Het zijn goede klimmers en ze kunnen zwemmen.

Wetenswaardigheden

• Reuzenpanda;s hebben een “extra duim”.
• Ze eten hoofdzakelijk bamboe.
• De maagwand is extra gespierd om de bamboe beter te kunnen verteren.
• De darm heeft een dikke slijmlaag ter bescherming tegen splinters.

Voedsel in de natuur

Reuzenpanda’s hebben ten zeer strikte energiehuishouding. Ze bewegen weinig en wanneer ze dat doen zijn ze gewoonlijk aan het foerageren. Reuzenpanda’s eten 10 tot 12 uur per dag. Bamboe, de belangrijkste voedingsbron van panda’s (meer dan 99%) heeft een zeer slechte voedingswaarde maar is het hele jaar door beschikbaar. Slechts ongeveer 17% van de voedingsstoffen in de bladeren en stengels wordt verteerd. Deze beren hebben een balans gevonden in een overvloedig en gemakkelijk te verkrijgen voedselbron en een lage nutriële waarde. Ze moeten per dag dan ook 10 tot 20 kg bamboe eten. Ze wisselen zowel overdag als ’s nachts periodes van rust af met periodes van foerageren.

Reuzenpanda’s staan bekend om hun rechtop zittende houding bij het eten waardoor ze hun voorpoten vrij hebben om bamboe stengels vast te houden. Ze hebben een aantal bijzondere kenmerken in verband met het eten van bamboe. De extra vinger op de hand van de panda helpt de panda bij scheuren van bamboe en zorgt voor een grotere behendigheid bij het vastpakken ervan. De maagwand is erg gespierd wat helpt bij de vertering van de houtachtige voeding en de darmwand is bedekt met een dikke laag slijm ter bescherming tegen splinters.

Het voedsel wat ze eten bestaat onder andere uit bamboestengels en bamboescheuten, vruchten van kiwi-achtige planten, kleine zoogdieren, vissen en insecten. In totaal eten ze ongeveer 60 soorten bamboe, maar 35 daarvan behoren tot het hoofdvoedsel.

Gedrag

In tegenstelling tot veel andere beren, houden reuzenpanda’s geen winterslaap omdat ze door het eten van bamboe geen vetreserve kunnen opbouwen en ze dus ook ’s winters moeten blijven eten. In de winter dalen ze daarom af naar lager gelegen gebieden.

Reuzenpanda’s bouwen geen permanente holen, maar schuilen in bomen en grotten. Ze leven voornamelijk op de grond, hoewel het goede klimmers zijn en ze kunnen zwemmen. Ze leven voornamelijk solitair, behalve in het paarseizoen. Moeder panda’s spelen met hun jongen, maar niet alleen maar om de jongeren te kalmeren. Sommige moeders maken hun jong zelfs wakker om te spelen.

Predatie

De zwart-witte tekening van reuzenpanda’s heeft in het verleden gediend als aanpassing tegen predatoren. Het zorgde ervoor dat de contouren van de reuzenpanda’s onduidelijk waren, wat vergelijkbaar is met het effect van de strepen van zebra’s. In het verleden, toen ze meer sneeuwachtige gebieden bewoonden, zorgde het wit ervoor dat ze opgingen in hun omgeving. Tegenwoordig leven reuzenpanda’s in bijna sneeuwvrije gebieden. Gelukkig hebben deze panda’s tegenwoordig geen predatoren meer.

Voortplanting in de natuur

Van reuzenpanda’s wordt ten onrechte gezegd dat het slechte voortplanters zijn. Dit geldt wel voor de dieren in gevangenschap maar in het wild is de voortplanting vergelijkbaar met die van andere berensoorten.

Wanneer de vrouwtjes vruchtbaar zijn zetten ze meer geuren af op bomen en rotsen met behulp van de klieren onder de staart en maken ze meer geluid. De paring vindt meestal plaats van maart tot mei. Het vrouwtje is ongeveer 1 tot 3 dagen vruchtbaar. Meestal is er sprake van een vertraagde implantatie die 1½ tot 4 maanden kan duren. Dit kan te wijten zijn aan klimatologische omstandigheden zodat het jong in een vrij rustige periode geboren kan worden. Vrouwtjes zijn minder actief als oestrus begint, maar ze worden onrustig, verliezen hun eetlust en hun vulva zwelt op.

De meeste jongen worden in augustus en september geboren. De echte ontwikkeling van het embryo duurt ongeveer 1½ maand.  Bij de geboorte zijn reuzenpanda’s, net als alle andere beren, blind en hulpeloos, maar in tegenstelling tot de meeste beren zijn de welpen bij de geboorte bedekt met een dunne laag dons. Pasgeboren welpen wegen 85 tot 140 gram. Onmiddellijk na de geboorte helpt de moeder de jonge beer bij het vinden van een positie om te zogen. Het zogen vindt tot 14 keer per dag plaats en duurt maximaal 30 minuten per keer. Als nest wordt de basis van een holle boom of een grot gebruikt. Door de geringe voedingswaarde van de bamboe, en daarmee ook de moedermelk, groeit het jong maar langzaam.

Uit onderzoek in gevangenschap is gebleken dat reuzenpanda’s bij de helft van alle geboortes tweelingen krijgen. Meestal kiest de moeder één jong uit waar ze een voorkeur voor heeft waarna het andere jong korte tijd later sterft.

Jonge panda’s openen hun ogen na 3 weken en ze kunnen niet zelfstandig rondscharrelen voordat ze 3 tot 4 maanden oud zijn. Ze worden gespeend na 26 tot 46 weken. Een welp is na ongeveer een jaar zelfstandig maar blijft tot ongeveer 2 jaar of nog langer bij de moeder.

Het fokken van deze beren in gevangenschap is een ongelooflijke uitdaging. Reuzenpanda’s zijn berucht om hun terughoudendheid om zich voort te planten in gevangenschap.

Reuzenpanda’s zijn na 5½ tot 6 jaar geslachtsrijp. In het wild worden ze 10 tot 15 jaar maar in gevangenschap kunnen ze 26 tot 30 jaar worden.

Bedreiging

Bedreigingen voor deze soort vormen stropers, verlies van habitat en het moeilijk kunnen fokken in gevangenschap. Toerisme rond de leefgebieden van reuzenpanda’s betekent meer hotels, afvalverwerkingssystemen, auto’s, bussen, enz. en dus minder ruimte voor panda’s.

De resterende bamboebossen in China zijn slechts groot genoeg voor ongeveer 1000 in het wild levende panda’s. Dertien pandareservaten hebben een oppervlakte van 6.227 km² en vormen de andere helft van het resterende leefgebied. Het leefgebied is versnipperd tot ongeveer 20 verschillende afzonderlijke delen en de panda’s hebben moeite met het migreren van de ene naar de andere plek.

Hoewel de laatste jaren verbetering merkbaar is, is de populatie van de ongeveer 100 reuzenpanda’s die wereldwijd in dierentuinen leven maar net voldoende om genoeg welpen te produceren om deze populaties in dierentuinen in stand te houden.

Om de populatie in het wild te beschermen, heeft de Chinese overheid vele anti-stroperij wetgevingen. Sommige overtreders van deze wetten zijn zelfs ter dood veroordeeld. In oktober 1989 vonden de eerste executies plaats voor het handelen in huiden van panda’s. China heeft ook de commerciële houtkap gestopt. In 1986 vond een voorlichtingscampagne plaats in 5.000 dorpen. Er werd getracht boeren en dorpelingen te onderwijzen in de bescherming van de reuzenpanda en hen te ontmoedigen om bamboe te oogsten. In 1992 keurde de Chinese overheid het nationaal programma voor het behoud van de reuzenpanda en zijn leefgebied goed. Sinds1980 zijn veel programma’s opgezet om te proberen om deze grote dieren te redden. Succes bij het fokken in gevangenschap ziet er hoopvoller uit, maar de aantallen in het wild zijn nog laag. Recente Chinese studies hebben aangetoond dat de reuzenpanda populaties de laatste 20 jaar stabiel zijn gebleven, maar alle inspanningen zijn nog niet voldoende om deze soort te redden.

De IUCN heeft heeft reuzenpanda’s geclassificeerd als “kwetsbaar”.

Bronnen

• IUCN: Swaisgood, R., Wang, D. & Wei, F. 2016. Ailuropoda melanoleuca. The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T712A45033386. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2016-2.RLTS.T712A45033386.en Accessed on 21 November 2016.
• Animal Diversity Web: Bies, L. 2002. “Ailuropoda melanoleuca” (On-line), Animal Diversity Web. Accessed November 26, 2016 at https://animaldiversity.org/accounts/Ailuropoda_melanoleuca/
• Encyclopedia Of Live: Michаel Frаnkis. Rob Mutch, Deniz Martinez, Yan Wong, “Ailuropoda melanoleuca” Encyclopedia of Life, available from https://eol.org/pages/328070 Accessed on 27 November 2016
• EnAge: Tacutu, R., Craig, T., Budovsky, A., Wuttke, D., Lehmann, G., Taranukha, D., Costa, J., Fraifeld, V. E., de Magalhaes, J. P. (2013) “Human Ageing Genomic Resources: Integrated databases and tools for the biology and genetics of ageing.” Nucleic Acids Research 41(D1):D1027-D1033. Accessed on 26 November 2016.
• Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Reuzenpanda Accessed on 21 November 2016
• Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Penisbot Accessed on 21 November 2016
• Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Sesambeen Accessed on 21 November 2016

Ailuropoda melanoleuca

Naam	Reuzenpanda
Klasse	Mammalia (zoogdieren)
Orde	Carnivora (Roofdieren)
Familie	Ursidae (Beren)
Geslacht	Ailuropoda
Soort	Ailuropoda melanoleuca
Kop-staartlengte	150 – 180 cm
Staartlengte	13 cm
Schouderhoogte	60 – 90 cm
Gewicht	100 – 115 kg, max. 160 kg
Paartijd	Maart – mei
Paringsinterval	Minimaal 2 jaar
Draagtijd	112 – 163 dagen
Nest	Hol in de voet van een holle boom of een grot
Geboorteperiode	Augustus -september
Geboortegewicht	85 – 140 gram
Aantal jongen	1 – 3 jongen, gem. 1,5
Spenen	26 – 46 weken
Geslachtsrijp man	5,5 – 6 jaar
Geslachtsrijp vrouw	5,5 – 6 jaar
Levensduur in het wild	10 – 15 jaar
Levensduur in gevangenschap	26 – 30 jaar
Voeding in de natuur	Bamboestengels en -scheuten, vruchten van kiwi-achtige planten, kleine zoogdieren, vissen en insecten
Leefgebied	In China in zes geïsoleerde berggebieden in de provincies Sichuan, Gansu, en Shanxi.
Groep/solitair	Solitair
Fokprogramma EAZA	–
CITES	Appendix I (14/03/1984)
IUCN	Kwetsbaar (VU)